مقالات حقوقی

دكتر صمد قضائي

در كتاب چيني سن آن روهو كه بسال 1247 ميلادي تحرير يافته نوشته شده است :

براي اثبات ابوت فردي نسبت به كودكي كه مادر كودك فرزند خود را به آن شخص نسبت مي دهد كافي است كه از خون آن شخص و كودك مزبور قطره قطره در داخل يك كوزه آب بريزيد اگر خونها حل شد و به هم نچسبيد و رسوبي بوجود نيامد نسبتي بين آن دو نيست ولي اگر دو خون بهم چسبيد و رسوب حاصل گرديد نسبت پدر و فرزندي بين آن دو برقرار است . در صورتي كه نسبت پدري به شخص متوفايي داده شو د خون كودك را روي استخوان آن فرد متوفي بريزند اگر خون از استخوان به سهولت پاك شد بين آن دو رابطه اي وجود ندارد ولي اگر پاك نشد كودك به آن مرد نسبت داده مي شود .

مسلماً چيني هاي عاقل و فرزانه با انجام دادن اين آزمايش وظيفه پزشكي قانوني را بجا مي آوردند و به اين وسيله به قضات چيني امكان مي دادند كه باخاطري مطمئن و وجداني آسوده رأي خود را بدهند و فرشته عدالت را از خود خشنود سازند . امروزه پس از گذشت قرنهاي متمادي وساليان دراز از آن تاريخ باز در پزشكي قانوني براي اثبات همچو ادعائي از آزمايش خون كودك و پدر احتمالي استفاده مي شود منتهي براي اين امر به يك كوزه آب زلال اكتفاء نمي گردد بلكه براي پي بردن به حقيقت امر بطور عملي ، آزمايشگاههاي مجهز و كاركناني تعليم ديده و ماهر تجهيز شده اند تا بتوانند با انجام دادن ده ها آزمايش روي گروههاي خوني و پروتئيني و ايچ .ال .اي با احتمالي قريب به يقين يعني 998 در هزار ثابت كنند كه فرزند مزبور متعلق به مرد مذكور مي باشد يا نه .

اگر در سابق گفته مي شد كه خون ، اقيانوس وسيعي از دانستنيهاست و مواردي كه در تركيب آن وجود دارد بي نهايت زياد و اعمال آن عناصر فوق العاده پيچيده و حيرت آور است امروزه اقيانوس وسيع را مي توان به هر يك از عناصر خوني اطلاق كرد نه خود خون ، يك سلول خوني به تنهايي دنيايي است و حيرت آور ، علم انسان امروزي ، در جستجوي حقيقت ، نهايت وجودي يك گلبول خوني را تجسس مي كند و مطالعه ديگر ، روي خود گلبول نيست كه داراي چند ميكرن (هزارم ميليمتر)قطر است بلكه روي كروموزومها و از آنها گذشته روي ژنهاي آن انجام مي گيرد يعني روي ذذرات موجود ريزي كه در حقيقت در حد مولكولي بوده و ريزترين ذرات موجود در عالم حياتند . بدين ترتيب مشاهده مي گردد كه تحقيقات امروزي روي خون ، ديگر نمي تواند روي يك كوزه آب زلال انجام گيرد بلكه بطوري كه فوقاً اشاره شد براي اين منظور نياز به وجود آزمايشگاههاي مجهز و متخصصين كار آزموده مي باشد تا بتوانند تاريكي هاي جهالت و ابهام را به نيروي علم و دانش بشكافند و حقايق امر را واضح و آشكار سازند .

اين نمونه از پيشرفتها و تحولات علمي است كه در پزشكي قانوني مورد استفاده قرار گرفته و نظاير آن فراوانند يعني پزشكي قانوني امروزي در كشف حقيقت و پي بردن به رموز حياتي موجود زنده اي كه انسان نام دارد و معمولاً مورد كارشناسي او قرار مي گيرد به معلومات اوليه و وسايل ابتدايي اكتفاء نمي كند بلكه با دانشكافي و تجهيزات كامل وظيفه اصلي خود يعني كارشناسي روي جسم و جان آدمي را كه از طرف مجريان عدالت به او محول مي شود به انجام مي رساند .

مي دانيم كه مجريان عدالت در انجام وظايف خود جهت صدور رأي صواب نياز به شناختن حقيقت و اطلاع كامل از كنه مسائل دارند كه غالب اوقات به كمك كارشناسان مختلف توفيق آن را مي يابند . كارشناسي ، كه در رابطه با جسم و جان آدمي مورد مشورت قرارمي گيرد پزشك قانوني است يعني آنجا كه امر قضا نياز به كسب اطلاع از مسائل مر بوط به انسان دارد به او مراجعه مي كند و از او انتظار دارد كه با دقت و موشكافي كامل مسأله را بررسي كرده اطلاعاتي صحيح و قابل اعتماد و اطمينان به وي ارائه نمايد متأسفانه اين امر با مشكلاتي برخورد مي كند كه ناشي از انسان يعني از اين موجور بيولوژيك است كه تابع تمام تحولات و تغييرا ت زيستي بوده و با ثبات و يكنواختي ، سازگاري چنداني ندارد براي روشن شدن اين مطلب به چند مثال اشاره مي كنيم :

ترس و وحشت ناگهاني و شديد مي تواند در بعضي از افراد باعث مرگ آني گردد در صورتي كه در مورد اكثر مردم اين چنين نيست همينطور است خوشحالي و هيجان زدگي شديد كه مي تواند در زمينه مساعدي موجب مرگ آني شود زن حامله اي امكان دارد با مختصر ضربه اي سقط كند و آبستن ديگري ممكن است متحمل ضربات و صدمات شديدي مثلاً در يك تصادف اتومبيل بشود و سقط نكند . شخص ممكن است در اثر تزريق يك قطره از داروئي در اثر شوك آنافيلاكتك بميرد درحالي كه چندين تزريق كامل از همان دارو در اشخاص ديگر كوچكترين خطري بئجئد نياورد . دختر باكره اي ممكن است مورد تجاوز جنسي قراربگيرد ولي بعلت داشتن نوعي پرده (الاستيك)علائم ازاله بكارت يعني پارگي بوجود نيايد و يا مثلاً در مورد شخص مصدومي كه جراحات چندي برداشته و تعيين مدت درمان ، ضرورت پيدا كرده است زمان معقولي مطابق موازين علمي تعيين مي شود كه امكان دارد در پايان آن مدت شخص بهبودي يابد و مسأله فيصله پيدا كند ولي امكان نيز دارد كه همان شخص در اثر افزوده شدن عارضه اي ناشي از سن و سال يا مستعد بودن زمينه مزاجي يا شرايط درماني نامناسب و غير صحيح بميرد و يا ممكن است عارضه اي اضافه گردد كه مدت درمان را طولاني تر كرده و مدت تعيين شده را از اعتبار بيندازد و نمونه هاي فراوان ديگري از اين قبيل كه نشاندهنده مشكلات كارشناسي روي انسان مي باشد كه پزشكان قانوني با آن روبرو هستند .

خوشبختانه ترقيات اخير علوم پزشكي و زيست شناسي و بيوشيمي و غيره كه پزشكي قانوني الهام گيرنده از آنهاست در سالهاي اخير كمك فوق العاده زيادي به اين رشته كرده و آن را قادر ساخته كه عليرغم مشكلاتي كه فوقاً اشاره شد تاحد زيادي اسرار نهاني انساني را بشكافد و مجريان عدالت را ياري و ياوري نمايد منتهي قدرت پزشكي قانوني در اين باره بسته به استفاده هايي است كه از پيشرفتهاي علمي عصر حاضر مي كند يعني آنجا كه پزشكي قانوني از اين اطلاعات و امكانات برخوردار است كارآيي آن فوق العاده زيادتر و قوي تر از جاهايي است كه هنوز از اين پيشرفتهاي علمي بهره شاياني نبرده اند در نتيجه در راه تقويت قضا و اجراي صحيح عدالت بنظر ميرسد كه بهترين راه موفقيت ، تقويت پزشكي قانوني بعنوان يك مركز كارشناسي اصلي و تجهيز آن به امكانات مدرن آزمايشگاهي و تحقيقاتي باشد كه توأم با فراهم آوردن امكانات تحصيل و مطالعه جهت تكميل و تخصصي براي پزشكان علاقمند و مسؤول ، مي تواند پيشرفتهاي شگفت آور علمي امروز را در خدمت قضا و اجراي صحيح عدالت كه غايت مطلوب همگان است قرار دهد .

نيازي به گفتن نيست تا پزشكان قانوني به معلومات و پزشكي قانوني به تجهيزات امروزي مجهز نگردند و علم و دانش نتواند اسرار نهفته و نهاني جسم و جان آدمي را براي دستگاه عدالت بشكافد و آشكار سازد مشكل بتوان تصور كرد كه فرشته عدالت را از مجريان عدل و داد رضايتي حاصل آيد .